شورشهای دهقانی منطقه خزر در زمان انقلاب مشروطیت

دربارۀ جنبش‌های دهقانی اوایل قرن بیستم هر روز مطالب تازه‌ای نوشته می‌شود، لیکن دربارۀ ماجرای قیام‌های دهقانی منطقۀ خزر در زمان انقلاب مشروطۀ ایران (1911ـ1906) بررسی‌های چندانی صورت نگرفته است. اگر به سه دسته از مطالب، یعنی روزنامه‌های انقلاب مشروطه ـ از جمله مجلس (1908ـ1906)، انجمن (1909ـ1906)، حبل‌المتین (1909-1907)، و صور اسرافیل (1908ـ1907) ـ گزارش‌های دیپلماتیک بریتانیایی‌ها، و سفرنامه‌ها و خاطرات مربوط به آن زمان توجه دقیق‌تری بکنیم، روشن می‌شود که در دورۀ مشروطۀ اول (1909ـ1906)، اعتصاب‌ها و تحصن‌هایی توسط دهقانان صورت می‌گرفت که غالباً از حمایت صنعتگران و کارگران، که فعالیت‌های صنفی را شروع کرده بودند، برخوردار می‌شد. چنین شورش‌هایی در نواحی گیلان و آذربایجان، که مستقیماً تحت تأثیر جریان عقاید رادیکالِ قفقاز روسیه بودند، دامنه‌دارتر و ماندگارتر بود. درضمن، در این نواحی سابقه‌ای طولانی از مبارزات اجتماعی در میان صنعتگران و پیشه‌وران وجود داشت و آنها صنف خود را داشتند و سنت اتحاد بین صنعتگران، تهیدستان شهری، و دهقانان بی‌چیز سنتی قوی بود.